Godła map wg. Międzynarodowej Mapy Świata

NUMERUS

Godła map w układach PL-1992, PL-UTM, "1942"

We wszystkich trzech układach wymienionych w tytule podział obszaru na arkusze map jest prowadzony w oparciu o zasady zdefiniowane w podziale tzw. Międzynarodowej Mapy Świata w skali 1:1000 000. Zgodnie z nim kula ziemska zostaje podzielona na pasy zarówno w kierunku równoleżnikowym, jak i w kierunku południkowym. Pasy równoleżnikowe są oznaczane kolejnymi literami począwszy od równika w kierunku na północ. Pasy południkowe są numerowane kolejnymi liczbami od południka 180^o w kierunku z zachodu na wschód.

Rysunek obok przedstawia stosowny fragment skorowidza Międzynarodowej Mapy Świata obejmujący obszar Polski z zaznaczonymi właściwymi oznaczeniami pasów oraz arkuszami w skali 1:1000 000, które powstają z przecięcia pasów o odmiennej orientacji.

Godło każdego arkusza powstaje z oznaczeń przecinających się pasów, tak więc godło przykładowe ma postać M-34,
gdzie:
M - oznaczenie pasa równoleżnikowego,
34 - oznaczenie pasa południkowego.

Arkusze map w skalach większych powstają na skutek kolejnych podziałów podstawowego arkusza mapy w skali 1:1000 000, który obejmuje obszar 6^ox4^o. Podziały zawsze odbywają się tak, aby brzegi arkuszy pokrywały się z liniami siatki geograficznej, a więc wzdłuż linii południków i równoleżników. Zasadą jest, że arkusz w skali mniejszej dzieli się na całkowitą liczbę arkuszy w skali większej.

Mapa w skali 1:1000 000 dzieli się na 12x12=144 arkusze mapy w skali 1:100 000. Są one oznaczane kolejnymi liczbami zgodnie ze schematem podanym obok (z uwagi na czytelność rysunku pokazano tu tylko wybrane numery arkuszy).

Godło mapy 1:100 000 powstaje przez dopisanie do godła mapy w skali 1:1000 000, stosownego numeru arkusza wynikającego z podziału. Przykładowe godło ma postać M-34-29.
Czasami jedno- lub dwucyfrowy numer arkusza w skali 1:100 000 jest uzupełniany zerami w celu uzyskania oznaczenia o stałej długości trzech znaków. Na przykład zamiast oznaczenia M-34-2 możemy spotkać równoważny zapis M-34-002. Wprowadza to jednolitą strukturę zapisu godła konieczną np. w niektórych aplikacjach komputerowych.

Kolejne podziały, w celu otrzymania map o coraz to większej skali, dokonują się według zasady podziału "poprzednika" na 4 części. Tak więc z mapy 1:100 000 otrzymujemy 4 mapy w skali 1:50 000. Z mapy w skali 1:50 000 otrzymujemy 4 mapy w skali 1:25 000. I wreszcie z mapy w skali 1:25 000 otrzymujemy 4 mapy w skali 1:10 000.
Podobnie jak poprzednio, każdy podział powoduje dopisanie rozszerzenia literowego lub cyfrowego do godła dzielonej mapy, tak aby mapa powstała z podziału otrzymała własne, unikalne oznaczenie.
Warto przy tym zwrócić uwagę na rysunku, jakiego rodzaju znaki są używane do generowania godła w zależności od skali powstającego arkusza nowej mapy. Dla map 1:50 000 są to litery A-D, dla map 1:25 000 są to litery a-d, dla map 1:10 000 są to cyfry 1-4.

Przykładowe godło mapy w skali 1:10 000 ma więc oznaczenie M-34-65-A-c-4, gdzie:
M - oznaczenie pasa MMŚ dla mapy w skali 1:1000 000,
34 - oznaczenie słupa MMŚ dla mapy w skali 1:1000 000,
65 - oznaczenie arkusza mapy w skali 1:100 000,
A - oznaczenie arkusza mapy w skali 1:50 000,
c - oznaczenie arkusza mapy w skali 1:25 000,
4 - oznaczenie arkusza mapy w skali 1:10 000.

W przypadku niektórych wydań mapy są one drukowane parami - jedną kartę stanowią dwa arkusze przylegające. Wówczas taka mapa jest oznaczana godłem typu M-34-1,2 co należy rozumieć, iż wydrukowaną kartę mapy stanowią dwa arkusze w skali 1:100 000 o godłach M-34-1 i M-34-2. Z kolei godło M-34-21-A,B oznacza, iż kartę stanowią dwa arkusze w skali 1:50 000 o godłach M-34-21-A i M-34-21-B.

W podsumowaniu trzeba dodać jeszcze kilka wniosków praktycznych. Trzy układy współrzędnych posiadające identyczne zasady podziału na arkusze, jednak różnią się zasadniczo jeden od drugiego. Dla układu "1942" elipsoidą odniesienia jest elipsoida Krassowskiego, natomiast dla układów PL-1992 i PL-UTM jest to elipsoida WGS84(GRS80). Oznacza to, że dwie mapy o identycznym godle - np. jedna w układzie "1942" a druga w układzie PL-1992, będą prezentować obraz nieco innego fragmentu terenu. Graficznie wielkość przesunięcia nie jest duża, ale zauważalna. Będzie tym bardziej widoczna im większa jest skala mapy.
Każdy z tych rodzajów map ma własną siatkę kilometrową wynikającą z definicji "swojego" odwzorowania kartograficznego, a wartości współrzędnych opisujące siatkę są inne dla każdego rodzaju mapy.

Na dodatek siatka kilometrowa dla układu PL-1992 jest jednolita na obszarze całego kraju, ponieważ w przyjętym odwzorowaniu kartograficznym zastosowano jeden szeroki pas z południkiem centralnym 19^o. Natomiast w odwzorowaniach układów "1942" i UTM stosowane są pasy południkowe o szerokości 6^o z południkami centralnymi 15^o i 21^o. Oznacza to, że na lewo i na prawo od granicznego południka 18^o, w każdym z tych układów funkcjonują zupełnie inne wartości współrzędnych płaskich, które nie korelują ze współrzędnymi arkusza sąsiedniego, leżącego po drugiej stronie tegoż południka. Oś pionowa układu współrzędnych płaskich dla wszystkich arkuszy z pasa południkowego nr 33 pokrywa się z południkiem 15^o. Natomiast współrzędne płaskie wszystkich arkuszy z pasa południkowego nr 34 odniesione są do osi pionowej ustanowionej na południku 21^o.

Z podanych tu uwag wynika, że w przypadku tych układów samo godło nie jest wystarczające do zidentyfikowania rodzaju mapy. Konieczna jest również informacja o rodzaju układu, która nie zawsze jest podawana na mapie. Ewentualne wątpliwości co do układu mapy można wyjaśnić na podstawie współrzędnych płaskich jej naroży. Wartości tych współrzędnych dla konkretnego godła mapy oraz poszczególnych układów można uzyskać programem AutoKalibrator. Konfrontując wyniki z wartościami siatki kilometrowej posiadanej mapy, można łatwo zidentyfikować rodzaj jej układu współrzędnych.

zbacz także więcej informacji o układzie współrzędnych PL-1992 ...

zbacz także więcej informacji o układzie współrzędnych PL-UTM ...

zbacz także więcej informacji o układzie współrzędnych "1942" ...

Godła innych map:

Układ "1965"

Układ "GUGiK 1980"

Przedwojenne mapy WIG

Przedwojenne mapy niemieckie

Mapa zasadnicza w układzie "1965"

Mapa zasadnicza w układzie "2000"